Μ. Καπλαν: ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ;

Μισέλ Καπλάν και

«γιατι το Βυζάντιο»


Παρότι, όχι κακό, εντούτοις δεν μου άφησε τη γεύση που σου αφήνει το καλό βιβλίο.
Ο ίδιος παρασύρεται μόνο από την εποχή της δυναστείας των Μακεδόνων για να γράψει με λίγο ενθουσιασμό για την πιο μακρόχρονη, την πιο λαμπρή και την πιο ήπια Αυτοκρατορία της οικουμένης.
Την ονομάζει οικουμενική Αυτοκρατορία, αλλά η λέξη χάνει οποιαδήποτε αξία, καθώς την ίδια ονομασία δίνει και στην Οθωμανική.
Στον τομέα της Τέχνης και της Επιστήμης παραμένει πολύ φειδωλός! Όποιος, το διαβάσει, θα έχει ένα μεγάλο κενό που πρέπει να το καλύψει διαβάζοντας είτε Κώστα Παπαϊωάνου, «Βυζαντινή και Ρώσικη ζωγραφική» είτε Σ. Ράνσιμαν «Η τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση» , είτε Κρουμμπάχερ «Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας»
Ίσως, ως Γάλλος ιστορικός, κάτω από την σκιά του Μεγάλου τους ιστορικού Μπρωντέλ, να μην μπορεί να απελευθερωθεί από το θάμπωμα που μάλλον αισθάνεται και αυτός για το Ισλάμ. Έτσι λοιπόν θεωρεί, - και δεν είναι ο μοναδικός – ότι ο Μεχμέτ Β’ διέθετε σπάνιο πολιτικό αισθητήριο και ανέβηκε στον θρόνο των Οσμάνων με ομαλή διαδικασία. (Ξέρουμε ότι διέταξε να φονεύσουν τον αδελφό του, βρέφος ακόμα στο βυζί της μάνας του, για να μην τον βρει ποτέ αντίπαλό του)
Κάνει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο ζήτημα εικονομαχίας – εικονολατρίας και φέρνει στο φως τα κοινωνικά κίνητρα αυτής της διαμάχης που καταπόνησε το Βυζάντιο για πάνω από έναν αιώνα.
Θεωρεί και πάλι δεν είναι ο μόνος, ότι η μετανάστευση των βυζαντινών λογίων από το 1204 και μετά, έγινε γιατί κατάλαβαν αυτοί οι λόγιοι, ότι δεν υπήρχε σωτηρία για την οικουμενική Αυτοκρατορία τους.
Κανείς δεν μπορεί να ερμηνεύσει την ιστορία με αυτόν τον τρόπο. Σίγουρα, η παρακμή της Αυτοκρατορίας μετά το 1204 (για το οποίο κάπου αναφέρει ότι δεν ήμασταν έρημοι της τύχης μας) ήταν βασανιστική και η τελική της πτώση μοιάζει σαν λύτρωση, που προφανώς δεν ήταν. Αν ο Μεχμέτ, έλυε την πολιορκία, που δεν ήταν και πολύ μακριά να συμβεί, ο κόσμος σήμερα θα ήταν άλλος.
Και σίγουρα οι Τούρκοι δεν θα είχαν πατήσει πόδι στην Ευρώπη.
Ας είναι όμως, αυτά μπορεί να είναι τα δικά μου όνειρα και όχι της πανούργας ιστορίας, που πετάει από την πόρτα λαούς για να τους ξαναφέρει από το παράθυρο.

Τελικά, δεν θριαμβεύει η άποψη «γιατί το Βυζάντιο». 

Παρ  όλα αυτά, το βιβλίο είναι ένα καλό ανάγνωσμα γιατί είναι μόνο 480 σελίδων, ενώ κάθε ιστορία της εποχής ξεπερνάει τις 1000.