Sonntag, 25. Juli 2010

Ο κόσμος ο μικρός ο μέγας

«Α' Αναγνώστης
Καί φιλεύαν ο ένας τον άλλο τους ψωμί και αλάτι, βγαλμένο από τις αλυκές που σχημάτιζε ο λαός με το δάκρυ του..
Β' Αναγνώστης
Και τa δισκοπότηρα που μεταλαβαίναν, αντί κρασί είχαν μέσα τους τον πόνο του Έθνους»
Ν. Βρεττάκος

Ο κόσμος μας είναι ένα πολύχρωμο χαλί με πυκνή ύφανση.
Θρησκείες, δοξασίες, γλώσσες, ήθη, έθιμα, συνήθειες, καταβολές, ιστορικότητες και ιστορίες, βουνά, λαγκάδια, θάλασσες και ποτάμια, αποτελούν τα κύρια υλικά αυτού του χαλιού.
Πολύχρωμο και δυνατό φαντάζει αιώνιο και άφθαρτο με όσες αλλαγές γίνονται πότε αργά από μεγάλες αποστάσεις ιδωμένο και πότε γρήγορα, όταν το κοιτάς από κοντά.
Όταν τα υλικά που δένουν αυτό το χαλί σκορπίσουν στους πέντε ανέμους, τότε άχρηστα κουρέλια θα απομείνουν που θα τα σβήσει ο χρόνος!
Αυτή την αίσθηση αποκόμισα διαβάζοντας το βιβλίο του Σπύρου Κουτρούλη, «ο κόσμος ο μικρός ο μέγας». Δεν είναι ωστόσο η πρώτη φορά που περνάνε τέτοιες σκέψεις από το μυαλό μου. Πόσο μπορεί να διατηρείται ζωντανή η ανθρωπότητα στηριγμένη στην κουλτούρα της χυδαιότητας, της απομόνωσης και του ατομικισμού αλλά όχι ατομικότητας που δημιουργεί προσωπικότητες;
Τι διαφορετικό συνέβη τους τελευταίους αιώνες (ας πούμε μετά την διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία συμπίπτει με την εξόρμηση της Δύσης) και που προβληματίζει σήμερα πολλούς διανοητές της εποχής μας;
Πολλά έχουν συμβεί, τόσα πολλά που η κατάταξη και η αναφορά τους θα χρειαζόταν δυο και τρεις φορές τους τόνους σε χαρτί που καταναλώθηκε από την εφεύρεση της τυπογραφίας και εντεύθεν για να γραφτούν ή ίσως μπορεί να είναι και τραγικά σύντομη και απέριττη, κάτι δηλαδή σαν βράχος που πλακώνει κάθε λεπτομέρεια και αναφορά.



Ο Σπύρος Κουτρούλης σε λίγες σελίδες χρωματίζει την πορεία του Ρωμιού ξεκινώντας και ερμηνεύοντας την Μεγάλη Ιδέα μέχρι τις μέρες μας. Περιορίζεται δηλαδή σε ένα μέρος αυτού του χαλιού, που κάποιοι σήμερα πιστεύουν ότι έχει ήδη αρχίσει να ξηλώνεται και άλλοι μεταξύ αυτών και γω, ότι το ξήλωμα του χαλιού είναι – αλλοίμονο - παγκόσμιο φαινόμενο και όταν θα έχει σβήσει το κομματάκι που λέγεται Ελλάς τότε θα έχει ξηλωθεί ολόκληρο το χαλί και τα κομμάτια του θα τα σέρνουν μόνο τα σκυλιά.
Το βιβλίο είναι σπονδυλωτό και αναφέρεται σε μεγάλες προσωπικότητες της νεότερης Ελλάδας.
Η κυρίαρχη άποψη του βιβλίου είναι η διαφορετικότητα του ελληνικού πολιτισμού, σε σχέση με τις Αρχές εξουσίας οι οποίες πλησιάζουν κοινοτικά πρότυπα και όχι αυτά μια κεντρικής, καταπιεστικής και επιβλητικής εξουσίας αφ’ ενός, και η στενότερη σχέση που έχει αυτή η κουλτούρα με την Ρωσία ή γενικά με το ορθόδοξο σλάβικο στοιχείο αφ ετέρου. Άποψη (περί μοναδικότητας της Ορθοδοξίας) που συμμερίστηκε και ο πρόσφατα αποθανών Χάντιγκτον.
Η Ελληνική Επανάσταση επιδίωξε, με κύριο εκφραστή της το Ρήγα Φεραίο, αλλά και πολλούς άλλους, όπως ο Δραγούμης, ο Υψηλάντης, ο Σοκόλης, ο Καραβίδας, ο Μακρυγιάννης, την απελευθέρωση της Ελλάδας όχι σαν μια εθνική μονάδα, αλλά σαν μια ενότητα ενός γεωπολιτικού χώρου, όπου μετά την απελευθέρωση από την οσμανική κυριαρχία να μπορούν οι καταπιεσμένοι λαοί αυτού του χώρου να ασκήσουν εθνικά δικαιώματα, στη βάση ενός κοινοτισμού, μέσα στον οποίο όλοι αυτοί οι διαφορετικοί λαοί να είναι ελεύθεροι και κυρίαρχοι. Αυτή ήταν η Μεγάλη Ιδέα, η οποία έσβησε στη Σμύρνη με την εθνική κάθαρση και τις γενοκτονίες που ξεκίνησε ο Κεμάλ διακηρύσσοντας και επιβάλλοντας με το σπαθί και με ποταμούς αθώου αίματος την ακριβώς αντίθετη: «ένας λαός, μια θρησκεία, μια γλώσσα»
Η ιδέα της ένταξης ενός έθνους σε μια κοινότητα και άλλων εθνών, δεν είναι καινούργια. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, αυτή τη μορφή εξουσίας ενσάρκωνε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και γι αυτό το λόγο ήταν η μακροβιότερη Αυτοκρατορία όλων των εποχών. (Το ίδιο και η Αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλέξανδρου)
Καθρέφτης αυτής της ιδεολογίας είναι – πως θα μπορούσε να ήταν αλλιώς – και η Τέχνη.
Η εντυπωσιακά πλατιά μόρφωση του Σπύρου Κουτρούλη, μας ταξιδεύει από την Αρχιτεκτονική, στη ποίηση, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική. Είναι θαυμάσιο και εκπληκτικό, πως οι διανοούμενοι του περασμένου αιώνα πλησίασαν την ελληνική ψυχή με τόση καθαρότητα και ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι η ρηχότητα και ο ευτελισμός της σημερινής «διανόησης»
Από το θαυμάσιο αυτό βιβλίο, που το διάβασα με μια ανάσα (απνευστί), έχω υπογραμμίσει κάποια αποσπάσματα που μου έκαναν εντύπωση. Προσπαθώντας να κάνω μια ανθολόγηση αυτών των υπογραμμίσεων, διαπίστωσα ότι είχα υπογραμμίσει το μισό!

Για την Μεγάλη Ιδέα μιας Βαλκανικής Κοινοπολιτείας:

Ο Ρήγας Φεραίος στο πρώτο Άρθρο του συντάγματός του, γράφει ότι: «η Ελληνική Πολιτεία είναι μια και αδιαίρετη, αν και περιλαμβάνει στους κόλπους της ένα πλήθος διαφορετικών φυλών και θρησκειών»… Στον Θούριο καλεί σε εξέγερση ενάντια στο οσμανικό κράτος όχι μόνο τους χριστιανούς αλλά και τους μουσουλμάνους «από τη Βοσνία ίσαμε την Αραβία». Σε ένα σημείο γράφει:
«Βούλγαροι κι Αρβανίτες,
Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι,
με μια κοινήν ορμή.
Για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστε αντριωμένοι παντού να ξακουστή!»


Ο Γ. Κορδάτος υποστηρίζει ότι ο Ρήγας είναι:
Ο πρώτος που θεμελίωσε την υπόθεση ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους πάνω σε γερές βάσεις. Οι λαοί της Βαλκανικής σάλπισαν, αδελφωμένοι πρέπει να ξεσηκωθούν και με τας ιδικάς των δυνάμεις να κτυπήσουν τους κατακτητάς.

Ο Ρωμανός ο Μελωδός ήταν Σύριος.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, σε προκήρυξη του 1821 στο Ιάσιο διακηρύσσει στο ίδιο τόνο:
Ο Μορηάς, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα νησιά του Αιγαίου, με μια λέξη όλη η Ελλάδα έχουν πάρει τ’ άρματα.


Για την επιρροή αυτής της πανεθνικής Ιδέας στην Τέχνη:
*


Επέλεξα από το διαδίκτυο δυο ναούς. Ένα καθεδρικό ναό, από αυτούς που με άφηναν άφωνη όταν ταξίδεψα στην λαμπρή Δύση (Γερμανία – Γαλλία, κυρίως) και ένα φτωχό Βυζαντινό ναό. Με εξαίρεση την Αγιά Σοφιά, δεν θα βρεθεί σε όλο τον κόσμο οίκημα διαστάσεων που ξεπερνούν τις ανθρώπινες. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά στην 3χιλιετη ιστορία της η Ελλάδα, παρότι υπήρξε μεγάλη και κυρίαρχη για δύο τουλάχιστον από αυτές τις χιλιετίες, δεν έχτισε τίποτε προβοκατόρικα υπερμέγεθες! ( Ίσως ο κολοσσός της Ρόδου και ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, σημάδια πρακτικής εφαρμογής μεγάλης κλίμακας). Αυτή η Αρχιτεκτονική μικρών διαστάσεων είναι κατά την άποψη μου, απόδειξη της ταπεινότητας, αλλά και της ιερότητας που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό μας.
Ο Ν. Χατζηκυριάκος – Γκίκας γράφει το 1934:

Η είσοδος του λιμένος Πειραιώς είναι ένα από τα δυνατότερα θεάματα του κόσμου….
Το μεγαλείο και η συγκίνηση αυτής της εισόδου οφείλονται εν τούτοις κατά μέγα μέρος στη φτώχεια. Δεν ξέρω αν υπάρχουν πολλά άλλα μέρη στο κόσμο που να δίνουν τόσο μεγάλη την εντύπωση της φτώχειας. Σπιτάκια και χαμόσπιτα της Πειραϊκής, σπαραχτικά κολλημένα απάνω στον κίτρινο βράχο, φαγωμένα από τον ήλιο και τη θάλασσα. Ούτε ένα δένδρο ούτε μια πρασινάδα ούτε ένα κτυπητό χρώμα. Και από κει βγαίνει ένα σπαρακτικό καρδιοχτύπι, κάποιο φωτοστέφανο αθανασίας, κάτι αιώνιο, Και μήπως τι να πεθάνει; Η σκόνη; Ο ήλιος; Ο βράχος; Η θάλασσα; Τα βουνά; Εδώ γίνεται το μεγαλύτερο σκηνικό εφέ με τα λιγότερα μέσα και το μίνιμουμ της δαπάνης.




Η Υδρα



Πρωϊνο


_________________________________

Διάλεξα απο το διαδίκτυο:, τρείς πίνακες του Γκίκα και ένα του Θεόφιλου

8 Kommentare:

  1. αγαπητή - άγνωστη μα γνωστή - ange-ta,

    σας διαβάζω ανελειπώς και σας απολαμβάνω

    και επειδή δεν έχω να προσθαφαιρέσω κάτι τις στα όσα γράφετε, ήρθε η ώρα - μετά από τόσες δημοσιεύσεις δίχως από μέρους μου σχόλιο - να πω απλά, ...ένα ευχαριστώ

    AntwortenLöschen
  2. Dr Aparadekte,

    όλες οι κρίσεις θετικές και αρνητικές είναι ευπρόσδεκτες!
    Οι αρνητικές για διάλογο και οι θετικές, γιατι κάτι πετραδακι λες πρόσθεσα και γω στην διάχυτη γνωση του κόσμου μας.

    Να περνάς να με διαβάζεις και να μου αφηνεις μια καλημέρα!

    AntwortenLöschen
  3. Kαλησπερα φιλη ange-ta

    Πολυ ενδιαφεροντα τα οσα λες και εσυ αλλα και το βιβλιο του Σπύρου Κουτρούλη,που δεν το ειχα υπ οψιν και που φαινεται να πηγαινει στη καρδια του 'προβληματος' και αναφερεται στην κουλτούρα της χυδαιότητας, της απομόνωσης και του ατομικισμού, χαρακτηριστικα απο τα οποια πασχουμε χρονια τωρα και που μας εφτασαν σ αυτη τη κατασταση...

    Καλο σου βραδυ!

    AntwortenLöschen
  4. @ Εlva,

    καλώς τη φίλη από τον μακρινό Βορρά!

    Ναι είναι καταπληκτικό βιβλίο. Είναι απο αυτα τα λίγα βιβλία που τα τελειώνεις και αισθάνεσαι ότι γίνεσαι λιγάκι πιο σοφός.

    Αν θέλεις στείλε μου το μέϊλ σου, το δικό μου είναι
    ange-ta@otenet.gr

    και θα στο στείλω.

    AntwortenLöschen
  5. Κρίση και κατάρευση πέρασαν και περνάνε όλες οι παγκόσμιες αυτοκρατορίες ...
    Κρίση και κατάρευση πέρασαν και περνάνε όλες οι ιδεολογίες ...
    Αυτό που μένει απ' την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία και φωτίζει ακόμα και σήμερα είναι η ιδέα του "Μέτρου" και της "αρμονίας" ...
    ακριβώς όπως στην Αγιά Σοφιά εκεί πάνω στο βράχο της Μονεμβασιάς !!!
    Την καλησπέρα μου ...

    AntwortenLöschen
  6. @ slide21,

    Η αίσθηση του μέτρου! Ναι αυτό σαν απόρροια της συνείδησης της μηδαμινότητας του ανθρώπου σε σχέση με τη φύση!
    Στη αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ο άνθρωπος δεν άξιζε τίποτε περισσότερο από ότι οτιδήποτε άλλο ζωντανό η ανόργανο.
    Ήδη στην αυγή της κλασικής αρχαιότητας ο Ηράκλειτος έλεγε ότι «ο άνθρωπος δεν είναι εκ φύσεως λογικός και μονάχα ο κόσμος διαθέτει σύνεση».
    Όσο πιο πολύ μελετά κανείς την αρχαίας Ελλάδα τόσο πιο έκπληκτος μένει. Αρχίζω να θεωρώ τους προγόνους μας ισάξιους των Ινδιάνων. Ο Γκάντι είχε πει, ότι στην Ευρώπη μόνο οι Έλληνες διαθέτουν πολιτισμό.

    AntwortenLöschen
  7. @ ange-ta

    >Αυτή η Αρχιτεκτονική μικρών διαστάσεων είναι κατά την άποψη μου, απόδειξη της ταπεινότητας, αλλά και της ιερότητας που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό μας.<

    Δεν είναι μικρές οι διαστάσεις, ούτε υπερμεγέθεις. Είναι στα πλαίσια του μέτρου, αυτού δηλαδή που διέπει και καθορίζει την ελληνική αισθητική: "ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ". Δεν έχει σχέση, λοιπόν, με την ταπεινότητα, αλλά με την αίσθηση του ωραίου.

    AntwortenLöschen
  8. @ Ανώνυμε της 22/8,

    Αισθηση ωραίου = αισθηση του μέτρου

    AntwortenLöschen

καλημέρα και καλά σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...