(29) 28 Μαΐου 1453

Το απόγευμα της 28ης Μαΐου ήταν ήσυχο, και στα δύο στρατόπεδα.

Η ψυχή των υπερασπιστών είχε πλημυρίσει με ταπεινότητα και αγάπη, είχαν ξεχαστεί τα μίση που έτρεφαν οι ανθενωτικοί προς τους ενωτικούς και αντιστρόφως. Για πρώτη φορά προσήλθαν στην Μεγάλη Εκκλησία όλοι μαζί να προσευχηθούν και να πάρουν αντίδωρο οι μεν από το χέρι των δε. Η λειτουργία αυτή ήταν η τελευταία που τελέστηκε στην Μεγάλη Εκκλησία. Σχεδόν κανένας πολίτης, εκτός από τους στρατιώτες στα τείχη, δεν έμεινε μακριά από αυτήν την απελπισμένη λειτουργία ικεσίας.

Αυτή η νύχτα είναι η νύχτα των Ελλήνων. Κοίταζα τα μαύρα τους μάτια γεμάτα από την μελαγχολία αιώνων και την ανείπωτη θλίψη τους που καθρεπτίζεται στα σκυμμένα τους πρόσωπα. Μέσα στην νύχτα οι καμπάνες και τα σήμαντρα σημαίνουν τον θάνατο της τελευταίας Ρώμης. (1)

Αντίθετα, οι ψυχές των πολιορκητών είχαν γεμίσει προσδοκία για λεηλασία και σφαγές.

Ο Μεχμέτ, πριν απευθυνθεί στα στίφη του πολύ περίεργου στρατού του, ο οποίος απαριθμούσε μεταξύ άλλων και 30.000 χριστιανούς, (δηλαδή 23.000 παραπάνω από τους υπερασπιστές της Χριστιανοσύνης και της Βασιλεύουσας) πέρασε από την Γενοβέζικη συνοικία του Πέραν για να τους προειδοποιήσει ότι αν προσέφεραν οποιαδήποτε βοήθεια στους Έλληνες θα τους τιμωρούσε αμέσως.

Κατόπιν, συγκάλεσε τους στρατηγούς,  τους πασσάδες και τούς βεζύρηδες και τους απηύθυνε τον παρακάτω λόγο, όπως μας τον έχει μεταφέρει ο αυτόπτης μάρτυρας Κριτόβουλος:

Σας προσφέρω σήμερα μια μεγάλη και πολυάριθμη πόλη, την πρωτεύουσα των αρχαίων Ρωμαίων που έχει καταστεί το κέντρο του κόσμου. Σας την προσφέρω να την λεηλατήσετε, να αρπάξετε τους αμύθητους θησαυρούς της, τους άνδρες, τις γυναίκες, τα αγόρια της και ότι την κοσμεί. (2)

Την ώρα που ο σουλτάνος μιλούσε με πάθος και με το όραμα της λεηλασίας, της σφαγής και της επικείμενης δόξας του να καθρεπτίζεται στα κρύα μάτια του, ο ήλιος έγειρε στην δύση του.

Ο Μεγάλος Βασιλιάς, ο τελευταίος Έλληνας, όπως τον ονόμασε ο Ελύτης, έχει μια άλλη πορεία και έναν άλλον λόγο.

Ο Κωνσταντίνος είπε στους ακροατές του ότι επρόκειτο να αρχίσει η μεγάλη επίθεση. Στους Έλληνες υπηκόους του είπε ότι ένας άνδρας έπρεπε να είναι πάντοτε έτοιμος να πεθάνει είτε για την πίστη, είτε για την πατρίδα, είτε για τον ηγεμόνα, είτε για τους συγγενείς και φίλους.
Τώρα ο λαός του έπρεπε να είναι προετοιμασμένος να πεθάνει και για τους τέσσερεις λόγους.

Μίλησε για την δόξα και τις υψηλές παραδόσεις της μεγάλης αυτοκρατορικής πόλης . Μίλησε για τη δολιότητα του άπιστου σουλτάνου που είχε προκαλέσει έναν πόλεμο προκειμένου να καταστρέψει την αληθινή πίστη και να βάλει τον ψεύτικο προφήτη του στην θέση του Χριστού .

Τους παρότρυνε να θυμούνται ότι ήταν απόγονοι των ηρώων της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης, και να είναι αντάξιοι των προγόνων τους.

Από την πλευρά του , είπε, ήταν έτοιμος να πεθάνει για την πίστη του και το λαό του.

Στην συνέχεια γύρισε προς τους Ιταλούς, ευχαριστώντας τους για τις μεγάλες υπηρεσίες και αναφέροντας την εμπιστοσύνη του απέναντί τους για τον επικείμενο αγώνα. Τους παρακάλεσε όλους Έλληνες και Ιταλούς να μην φοβηθούν τους τεράστιους αριθμούς του εχθρού. Να είναι γενναίοι και σταθεροί. Με την βοήθεια του Θεού θα έβγαιναν νικητές. 'Όλοι όσοι ήταν παρόντες σηκώθηκαν για να διαβεβαιώσουν τον αυτοκράτορα ότι ήταν έτοιμοι να θυσιάσουν τις ζωές τους και τα σπίτια τους γι αυτόν. Εκείνος στην συνέχεια περπάτησε αργά γύρω στην αίθουσα, ζητώντας από τον καθένα τους να τον συγχωρήσει εάν ποτέ τον είχε προσβάλει. Ακολούθησαν το παράδειγμα του, όπως κάνουν άνδρες που περιμένουν να πεθάνουν. (3)

Ο Αυτοκράτορας έφυγε έφιππος από την Αγία Σοφία στο ανάκτορο των Βλαχερνών. Ο Φραντζής ο οποίος τον συνόδευε ρωτάει «ποιος θα μπορούσε να παραμείνει ασυγκίνητος όταν ο αυτοκράτορας στην διάρκεια της σύντομης παραμονής του στα ανάκτορα ζήτησε συγνώμη από όλους τους παρόντες. Ακόμα και αν ήταν φτιαγμένος από ξύλο ή πέτρα, θα δάκρυζε αυτή την στιγμή.»

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 28ης προς την 29η ο αυτοκράτορας, συνοδευόμενος από τον Φραντζή, αναχώρησε έφιππος από τα ανάκτορα των Βλαχερνών, προκειμένου να επιθεωρήσει αν όλα ήταν στη θέση τους.
Ήταν πιθανόν μία ή δύο το πρωί όταν ο Φραντζής και ο Αυτοκράτορας χώρισαν και κατά πάσα πιθανότητα δεν ξανασυναντήθηκαν. (2)


(1) Μίκα Βαλτάρι Ιωάννης Άγγελος

(2) Εντουϊν Πήαρς, η Καταστροφή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας

(3) Στήβεν Ράνσιμαν Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης.